Aλέκος Αλαβάνος - Για τις εκλογές, το μνημόνιο και το ευρώ

Aλέκος Αλαβάνος - Για τις εκλογές, το μνημόνιο και το ευρώ

«15 Σημειώσεις στο Πρόχειρο»

«Ήρεμα, ήρεμα κι απλά» γράφει ο Γιάννης Ρίτσος. Αυτό χρειάζεται να κάνει σήμερα η αριστερά. Να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις της και «ήρεμα και απλά» να πει στον κόσμο: «Εμείς θέλουμε την άμεση και πλήρη κατάργηση των δανειακών συμβάσεων και των νόμων τους. Ήδη ακούμε την Ευρώπη να μας απειλεί με έξοδοι από το ευρώ. Για να μη βρεθούμε στο χάος έχουμε ετοιμάσει το σχέδιό μας για την έξοδο» Πάνω σε μια τέτοια βάση θα μπορούσαν να συνυπάρξουν και οι δυνάμεις που την αποχώρηση από το ευρώ θα την έχουν ως εφεδρικό Σχέδιο Β΄ και οι δυνάμεις που την έχουν κιόλας ως Σχέδιο Α΄ (όπως το Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής). Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο υπάρχει μια ευρεία βάση συνεργασίας, αλλά κυρίως οι εργαζόμενοι γνωρίζουν, ούτε θα απογοητευθούν ούτε θα αιφνιδιασθούν και συμμετέχουν ως συμπρωταγωνιστές.

Aλέκος Αλαβάνος

Εκτελεστικό απόσπασμα για τον δικομματισμό στις εκλογές υπήρξε η ίδια η Ευρωζώνη (δεν έχει δοθεί ακόμα η χαριστική βολή). Στις αρχές του χειμώνα, κάτω από τις πιέσεις των αγορών προς το ευρώ και τα ομόλογα ισχυρών πια χωρών του η Γερμανία αποφάσισε και επέβαλε την είσοδο της ΝΔ στην κυβέρνηση της δεύτερης άγριας δανειακής σύμβασης. Ο για δύο χρόνια αντιμνημονιακός ιεροκήρυκας Σαμαράς μέσα σε μια νύκτα κατάντησε μνημονιακός ψάλτης. Η Ευρωζώνη έτσι ναρκοθέτησε το σύστημα του δικομματισμού που, και στην Ελλάδα, εξασφαλίζει την διαιώνιση και την αποσόβηση ακραίων κρίσεων για το σύστημα. Έκαψε την ευκαιρία για ένα δεξιό Ολάντ στη χώρα μας. Αν δεν είχε λειτουργήσει έτσι, το «μόνο νεκρός θα συνεργαστώ με τους μνημονιακούς» θα το είχε προεκλογικά πει, με τον Καμμένο υπασπιστή του, ο Σαμαράς, αυτοδύναμος πια πρωθυπουργός.

2. Ό,τι έκανε σταθερά μέχρι πριν κάποια χρόνια η αμερικάνικη πρεσβεία (που δεν αποκλείεται να ξαναεμφανιστεί σύντομα), δεν μπόρεσαν να το κάνουν οι δεκαπέντε τόσες πρεσβείες της Ευρωζώνης. Είτε, λοιπόν, η Ευρωζώνη αποδεικνύεται, μέσα στις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις της, ανίκανη να επεξεργασθεί μια μακροπρόθεσμη πολιτική διασφάλισης της ίδιας της κυριαρχίας της. Είτε η Γερμανία, ως ηγέτιδα του χώρου του ευρώ, με πλήρη επίγνωση των συνεπειών, θυσιάζει την ίδια την άμεση επιρροή της στην Ελλάδα προκειμένου να κερδίσει κρίσιμο χρόνο για την υπεράσπιση της κεντρικής ζώνης του ευρώ. Συμβαίνει μάλλον το δεύτερο, μαζί ενδεχομένως με το πρώτο, και αυτό είναι μια προειδοποίηση για όσους ονειρεύονται ελιγμούς της Γερμανίας σε περίπτωση που ακυρώσουμε τις δανειακές συμβάσεις.

3. Ένας κόσμος μέσα στις φλόγες μιας πόλης που καίγεται «συνωστίζεται» στις παραλίες για να σωθεί. Έτσι ήταν αυτές οι εκλογές, σα σε μια μεγάλη καταστροφή. Η διαφορά είναι τώρα ο καθένας είχε τον χρόνο να σκεφτεί ποιο καράβι θα επιλέξει. Σε αυτό το πλαίσιο ήρθε ο εκλογικός θρίαμβος του ΣΥΡΙΖΑ που η πολιτική του συνήχησε με την ανάγκη της κοινωνίας να γίνει κάτι «τώρα». Εδώ ακριβώς ήρθε και ο δεύτερος θρίαμβος, της αντιμνημονιακής ακροδεξιάς, με τους Ανεξάρτητους Έλληνες και την αποκρουστική ναζιστική εκλογική παρουσία. Στους ταξιδιώτες αυτό που κυριάρχησε την Κυριακή 6 Μαΐου είναι : «να φύγουμε από το καταραμένο λιμάνι (του δικομματισμού και του μνημονίου)». Αυτό που λογικά αρχίζουν και σκέφτονται πια είναι : «σε τι είδους άραγε λιμάνι θα αγκυροβολήσουμε».

4. Θεωρείται το αποτέλεσμα των εκλογών κατακρήμνιση του πολιτικού συστήματος. Χωρίς αμφιβολία οι εκλογές είναι ένα βήμα μπροστά. Για να αρχίσει όμως να κλονίζεται το πολιτικό σύστημα (και δεν μιλάμε καν για το σύστημα εξουσίας οικονομικής, επιβολής «νόμιμης» βίας και πληροφόρησης) απαραίτητη προϋπόθεση είναι να κλονισθούν οι κυρίαρχες απόψεις του μέσα στον λαό. Σκληρός πυρήνας τους σε όλη την μεταπολιτευτική διαδρομή είναι η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την τελευταία δωδεκαετία, και ιδιαίτερα αυτή τη διετία της κρίσης, είναι το ευρώ. Το ευρώ, με αυτή τη λειτουργία του, αμφισβητείται από τον λαό, αλλά ακόμα από μια μειοψηφία όχι μεγάλη. Όταν η αμφισβήτηση γίνει καθολική σχεδόν, τότε στον ορίζοντα θα εμφανισθούν τα πρώτα νέφη της ανατροπής.

5. «Μέσω της αριστεράς κατασκευάζεται η νέα σοσιαλδημοκρατία»: το έλεγαν για τη ΔΗΜΑΡ, τώρα το λένε και για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το κεντρικό χαρακτηριστικό της σοσιαλδημοκρατίας ιστορικά υπήρξε η αποδοχή του καπιταλισμού σε συνδυασμό όμως με το κοινωνικό κράτος. Ένας κόσμος της εργασίας και της ανεργίας, στα έσχατα όρια της επιβίωσης, θα καλωσόριζε της σοσιαλδημοκρατία και το κράτος πρόνοιας. Μέσα στα πλαίσια όμως της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που εξισώνει όλες τις κατακτήσεις προς τα κάτω, μέσα στο χώρο της Ευρωζώνης που βρίσκεται σε υπαρξιακή κρίση, εντός της περιφέρειάς της που γονατίζει κάτω από τη δημοσιονομική πειθαρχία, σε μια χώρα δεμένη με δουλικές δανειακές συμβάσεις δεν υπάρχει κανένα, απολύτως κανένα, περιθώριο σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής. Είτε με την Μέρκελ είτε με τον Ολάντ. Για τα απλά, αλλά πρωταρχικά πράγματα – να έχουν οι νέοι δουλειά, να μη πεινάν οι συνταξιούχοι – χρειάζονται επαναστατικές αλλαγές.

6. Στις δυνάμεις που κινούνται ή θα κινηθούν εντός του μνημονίου και της Ευρωζώνης υπάρχουν κάποιες διαφορές. Ανάμεσα σε αυτούς που είναι ικανοί να επιβάλλουν τις υπαγορευόμενες από την τρόικα «μεταρρυθμίσεις» και σε αυτούς που είναι ανίκανοι. Ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να κάμψουν τη λαϊκή αντίδραση με την πειθώ και σε εκείνους με τα ΜΑΤ κι αργότερα με τον στρατό. Ανάμεσα σε αυτούς που θεωρούν αυτό που γίνεται «καλό» και σε αυτούς που το θεωρούν επιβεβλημένο αλλά μοιραίο «κακό» (κι έτσι αφήνουν μια υπόσχεση για τις μέλλουσες γενιές). Ανάμεσα σε αυτούς που προέρχονται από τη δεξιά κι αυτούς από το κέντρο ή την αριστερά. Καμία όμως από αυτές τις παραλλαγές δεν μπορεί να βγάλει τη χώρα από το τέλμα σε ορίζοντα μιας τουλάχιστον γενιάς.

7. Η «νίκη» του ηττημένου είναι πάντα ένα εντυπωσιακό φαινόμενο στην ιστορία. Σήμερα η δεξιά φαίνεται καταρρακωμένη, η αριστερά με αέρα στα πανιά της. Ο κίνδυνος είναι όμως παρών. Ακόμα κι αν μια δύναμη είναι ηττημένη, ακόμα κι αν τα ελατήρια της είναι τα πιο ταπεινά (να διασωθεί ο αρχηγός της), ακόμα κι αν λειτουργεί επικοινωνιακά και φτηνά, ενδέχεται αυτή να αναδείξει τη βασική σύγκρουση της στιγμής, το γήπεδο όπου κρίνονται όλα (συμμετοχή στην Ευρωζώνη). Αν ο αντίπαλος νικητής, δεν αποδεχθεί τη σύγκρουση, τον οδηγεί σε συνεχείς διαβεβαιώσεις για τις καλές του προθέσεις, σε απανωτές λεκτικές μετατοπίσεις και κυρίως σε δημόσιες δεσμεύσεις για το μέλλον. Ο ηττημένος τότε αποκτά την υπεροχή («ηγεμονία») στις εξελίξεις. Ο λόγος είναι απλός: εδώ (στο ευρώ) κρίνονται τα πάντα και ο λόγος της δεξιάς είναι σαφής: «ναι». Αυτό δεν σημαίνει ότι η δεξιά θα διασωθεί εκλογικά ούτε ότι η αριστερά θα χάσει την εκλογική της ορμή. Είναι δύσκολο το ποτάμι να ξαναγυρίσει πίσω. Σημαίνει απλά ότι ο ηττημένος μπορεί να επιβάλλει την πολιτική, τις αντιλήψεις τις δεσμεύσεις του στον νικητή.

8. «Τα πράγματα γίνονται, δεν λέγονται» ή «λέγονται με δόσεις». Υπάρχει η άποψη ότι αν η αριστερά πει στον κόσμο όλη την αλήθεια (ότι η έξοδος από το μνημόνιο οδηγεί στην έξοδο από το ευρώ) θα χάσει την επαφή της με την κοινωνία. Εδώ όμως διαχωρίζεται η αριστερά από τις άλλες δυνάμεις. Εκείνες παρασκήνια και κόλπα, αυτή αλήθεια και όλη την αλήθεια. Η αριστερά προειδοποιεί με ευθύνη τον λαό. Δεν του λέει μόνο ότι ο δρόμος έξω από το μνημόνιο είναι και δρόμος έξω από το ευρώ, αλλά ότι είναι και ιδιαίτερα επώδυνος, όμως με προοπτική. Του δίνει τη δυνατότητα να επεξεργασθεί την ανησυχία του, που δεν είναι αβάσιμη. Δεν τον αφήνει να βρεθεί σε άγνωστο λιμάνι, να αιφνιδιασθεί, να στραφεί τελικά με μένος ενάντια στους υπαιτίους.

9. Όταν ένα παιδί τρομοκρατείται από τους σκύλους, δεν θα του πούμε ότι δεν υπάρχουν σκύλοι. Θα του πούμε ότι είναι φιλικά ζώα και πολλές φορές σώζουν ανθρώπινες ζωές. Τις περισσότερες φορές ο φόβος που υπάρχει μέσα μας έχει λιγότερη σχέση με την εξωτερική αιτία και πολύ περισσότερη με την εσωτερική μας ανασφάλεια. Όταν το πολιτικό κατεστημένο ξεκινά μια από τις σκληρότερες εκστρατείες φόβου για το ενδεχόμενο αποχώρησης από το ευρώ, η αριστερά δεν θα διαβεβαιώσει ότι δεν υφίσταται τέτοιος κίνδυνος (ούτως ή άλλως υφίσταται εκ των πραγμάτων). Η διαβεβαίωση ή η ταλάντευση θα κάνει ακόμα πιο σκληρή την επίθεση. Με σταθερότητα θα απαντήσει ότι σε σχέση με τη σημερινή ερήμωση της κοινωνίας η έξοδος είναι δυνατότητα και μπορεί να μας σώσει. Και με το πρόγραμμά της θα προσπαθήσει να καθησυχάσει τη δικαιολογημένη ανασφάλεια του κόσμου της εργασίας.

10. Ό,τι καλό φανταζόμαστε, δεν σημαίνει ότι θα γίνει. Αλλά για να γίνει ένα καλό, πρέπει να το φαντασθούμε πρώτα. Αυτό ακριβώς δεν κάνει όλη η αριστερά για το ευρώ. Δεν το κάνει πρώτα από όλους το ΚΚΕ, που παραδοσιακά έχει ταχθεί κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας βοηθήσουμε την κοινωνία να φαντασθεί ότι μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια και ευημερία εκτός Ευρωζώνης. Όχι ρομαντικά και με υπερβολές, αλλά με πλήρη συναίσθηση των δυσχερειών. Ας μιλήσουμε για τις πρωτοβουλίες που είχαν άλλες χώρες σε αντίστοιχη κατάσταση άγριας ύφεσης σαν τη δική μας, πώς αποκόπηκαν από σκληρά νομίσματα, ακολούθησαν πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης. Ας πούμε πώς χιλιάδες σημερινοί νέοι άνεργοι – πτυχιούχοι, καλλιτέχνες, ειδικευμένοι, ανειδίκευτοι – μπορούν να βρουν γρήγορα εργασία με καλά μελετημένες πρωτοβουλίες ενός νέου δημοσίου. Ας μιλήσουμε για την ακατανίκητη δύναμη της συλλογικότητας που απαιτείται, όπως παλιά όταν η φωτιά έφτανε στην εκκλησία του χωριού

11. Σε κάποια αμερικάνικα δικαστικά θρίλερ ο κακός δικηγόρος κάνει τον πελάτη του να πάρει πολύ βαρύτερη ποινή παρά αν δεν είχε καθόλου δικηγόρο. Το ίδιο έχει συμβεί στην Ελλάδα με απόψεις που τάσσονται υπέρ της εξόδου από το ευρώ. Ο βασικός συνήγορος δεν πατάει καν στην αίθουσα του δικαστηρίου – το ΚΚΕ, που θεωρεί το θέμα «αποπροσανατολιστικό». ‘Άλλες φορές προσλαμβάνεται η αποχώρηση από το ευρώ ως ένα κομμουνιστικό σχέδιο δεκαετιών που βρήκαμε τώρα την χρυσή ευκαιρία να το επιβάλλουμε. Έτσι το ζήτημα μένει έξω από την κοινωνία, ξένο, δεν συνηχεί με τις μεγάλες ανάγκες της. Η αποχώρηση από το ευρώ σε συνδυασμό με την κατάργηση της δανειακής σύμβασης θα νοηματοδοτηθεί θετικά από τον απλό κόσμο με ένα βασικό όρο: αν γίνει πειστική ως η μόνη απάντηση στον συνταξιούχο που το μηνιάτικο του φτάνει για μια βδομάδα, στο νέο άνεργο που περιφέρεται χωρίς σκοπό, στο μικροκαταστηματάρχη που δεν περνάει πια από τον δρόμο που ήταν το μαγαζάκι του γιατί δεν αντέχει τον πόνο.

12. Η Ελλάδα ήταν στους νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου γιατί ο Βενιζέλος διείδε την επιτυχία της Αγγλογαλλικής Συμμαχίας, έφτασε μετά λίγα μόλις χρόνια στη Μικρασιατική Καταστροφή γιατί έσφαλε ότι η στήριξή της θα συνεχίζονταν. Σε μια χώρα εξαρτημένη η σωστή ή λαθεμένη εκτίμηση για τις κατευθύνσεις και τα όρια των Μεγάλων Δυνάμεων (από τη δεξιά για να ευθυγραμμιστεί, την αριστερά για να εναντιωθεί) οδηγεί από τον θρίαμβο μέχρι την πανωλεθρία. Αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμο σήμερα. Και με τον Ολάντ και τις προθέσεις του για ανάπτυξη και με ένα «όχι» των Ιρλανδών στο ευρωσύμφωνο, τα όρια τροποποίησης των όρων των δανείων είναι ελάχιστα και σε δευτερεύοντα σημεία, που δεν μπορούν να απαντήσουν στις άμεσες ανάγκες και στην κλιμακούμενη οργή του λαού. Δυνατότητα κατάργησης του μνημονίου δεν υπάρχει παρά μόνο εκτός Ευρωζώνης. Μια λάθος εκτίμηση εδώ για τα περιθώρια ευλυγισίας της Γαλλίας ή της Γερμανίας μπορεί να αποβεί μοιραία.

13. Μια χώρα είτε θα έχει χαμηλούς φόρους είτε θα έχει γενναίες δαπάνες για Παιδεία και Υγεία. Η οικονομία και η ιστορία θέτει τα δικά της διλήμματα, κάθε εποχή, εκεί που πολλοί θα ήθελαν οι δύο πόλοι να συμβιώνουν. Έτσι ακριβώς τίθεται το θέμα «ακύρωση του μνημονίου» και «παραμονή στην ευρωζώνη». Ή το ένα ή το άλλο (κι εδώ περιπλέκεται σε βάθος το πρόβλημα γιατί στην Ελλάδα ένα πλειοψηφικό ρεύμα υπέρ του ευρώ ακυρώνει ένα ακόμη ισχυρότερο πλειοψηφικό ρεύμα απελευθέρωσης από το μνημόνιο). Στο δίλημμα αυτό παρά τους κανόνες της λογικής πέρα από τις δύο μπορεί να εμφανισθεί και τρίτη απάντηση. Η μία είναι η επιλογή της «παραμονής στο ευρώ» με επιβίωση του μνημονίου - τις άγριες επιπτώσεις τις βιώνουμε. Η δεύτερη είναι η «ακύρωση του μνημονίου» με οργανωμένη, προετοιμασμένη και προγραμματισμένη έξοδο από την Ευρωζώνη – πολύ σύντομα θα έρθει η άνοιξη. Η τρίτη είναι η «ακύρωση του μνημονίου» με ανοργάνωτη, απροετοίμαστη και απρογραμμάτιστη έξοδο από το ευρώ, με επιβολή απέξω, με πανικό του λαού, με χάος, με ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, με άγνωστη έκβαση – επιλογή χειρότερη και από την πρώτη.

14. «Ήρεμα, ήρεμα κι απλά» γράφει ο Γιάννης Ρίτσος. Αυτό χρειάζεται να κάνει σήμερα η αριστερά. Να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις της και «ήρεμα και απλά» να πει στον κόσμο: «Εμείς θέλουμε την άμεση και πλήρη κατάργηση των δανειακών συμβάσεων και των νόμων τους. Ήδη ακούμε την Ευρώπη να μας απειλεί με έξοδοι από το ευρώ. Για να μη βρεθούμε στο χάος έχουμε ετοιμάσει το σχέδιό μας για την έξοδο» Πάνω σε μια τέτοια βάση θα μπορούσαν να συνυπάρξουν και οι δυνάμεις που την αποχώρηση από το ευρώ θα την έχουν ως εφεδρικό Σχέδιο Β΄ και οι δυνάμεις που την έχουν κιόλας ως Σχέδιο Α΄ (όπως το Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής). Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο υπάρχει μια ευρεία βάση συνεργασίας, αλλά κυρίως οι εργαζόμενοι γνωρίζουν, ούτε θα απογοητευθούν ούτε θα αιφνιδιασθούν και συμμετέχουν ως συμπρωταγωνιστές.

15.Η αριστερά μπορεί ταυτόχρονα να υψώνεται και να χαμηλώνει. Να ανεβαίνει καλπάζοντας εκλογικά και να αποδομείται ο ριζοσπαστικός πυρήνας των ιδεών και αξιών της, οι διαχωρισμοί «αριστερά», «κέντρο», «δεξιά» να χάνουν τη σημασία τους. Το έχουμε δει στην Ιταλία, το βλέπουμε τώρα στην Κυπριακή Δημοκρατία. Στην Ελλάδα σήμερα οι «απελπισμένοι» αναζητούν αγωνιωδώς ελπίδα από όπου κι αν αυτή προέρχεται. Δεν αξίζει η αριστερά να αφήσει τα πράγματα στο «κορώνα – γράμματα» κι ας φαίνεται ότι αυτή τη στιγμή έρχονται «γράμματα» (κυρίως για τον ΣΥΡΙΖΑ). Η ριζοσπαστική αριστερά μπορεί να αμυνθεί απέναντι στην ευκολία της ίδιας της εκλογικής επιτυχίας. Να μη φοβηθεί το συγκρουσιακό και μετασχηματιστικό της χαρακτήρα. Να κρατήσει τα κοινωνικά της οράματα. Να εντάξει τη θετική συμβολή που μπορεί πια να έχει στα δραματικά προβλήματα του λαού σε μια καινοτόμα αφήγηση ανατρεπτικών αλλαγών σε μια χώρα όχι της Λατινικής Αμερικής, όπου η αλυσίδα ήδη έχει σπάσει από «αδύναμους κρίκους», αλλά της ευρωπαϊκής ηπείρου.