Γιούργκεν Χάμπερμας: «Οι συνθήκες στην Ελλάδα θυμίζουν πρώιμη Δημοκρατία Βαϊμάρης»

Γιούργκεν Χάμπερμας: «Οι συνθήκες στην Ελλάδα θυμίζουν πρώιμη Δημοκρατία Βαϊμάρης»

Γιούργκεν Χάμπερμας, καθηγητής Φιλοσοφίας

Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου – Επιμέλεια μετάφρασης από τα γερμανικά Θεόδωρος Γεωργίου

Το χάσμα μεταξύ των πολιτών και της πολιτικής είναι μεγαλύτερο από ποτέ και ο ευρωσκεπτικισμός μοιάζει να είναι η μόνη βάση για την ένωση των Ευρωπαίων πολιτών σήμερα. Μπορεί η Ευρώπη να μετασχηματιστεί σε μια πολιτική οντότητα με τη συμμετοχή των λαών;

Οι ευρωπαϊκές Συνθήκες προδιαγράφουν τον δρόμο για τη συνταγματική αναθεώρηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συνέρχονται οι αρχηγοί των κυβερνήσεων, αναλαμβάβει την πρωτοβουλία να συγκαλέσει σύνοδο, στην οποία τα κράτη-μέλη επεξεργάζονται ένα Σύνταγμα στενότερης συνεργασίας μεταξύ τους και το προσχέδιο αυτό τίθεται προς έγκριση από όλα τα συμμετέχοντα κράτη. Μια τέτοια εξέλιξη προκαλεί στην κοινή γνώνη κάθε χώρας μια πολωτική, θα μπορούσε να πει κανείς, ακόμη και άγρια αντιπαράθεση απόψεων. Στην περίπτωση αυτή, το θέμα μας είναι ο σχηματισμός ευρείας δημοκρατικής βούλησης. Και αυτό είναι το τελευταίο το οποίο μπορεί να μας απασχολεί. Η διαδικασία τροποποίησης των Συνθηκών απαιτεί φυσικά τον χρόνο της και η ατζέντα της κρίσης θα πρέπει να συντονιστεί μ’ αυτή την αλλαγή. Αλλά, εάν οι κυβερνήσεις είχαν επιλέξει αυτό τον δρόμο τον Μάιο του 2010, τότε που είχε κορυφωθεί η ελληνική κρίση, τα πράγματα σήμερα θα ήταν διαφορετικά.

Η δική σας εναλλακτική στην ευρωπαϊκή κρίση είναι να εξελίξουμε τη νομισματική ένωση σε μια πραγματική πολιτική ένωση. «Αυτό θα οδηγούσε, για πρώτη φορά, σε μια διαφοροποίηση μεταξύ ενός “ευρωπαϊκού πυρήνα” και μιας “περιφέρειας”», όπως δηλώσατε πρόσφατα. Γιατί;

Κοιτάξτε, χωρίς τις οικονομικές πιέσεις δεν θα μπορούσε να προχωρήσει μια ευρεία πολιτική ολοκλήρωση. Και τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης καλούνται να βαθύνουν την συνεργασία τους υπό την πίεση της κρίσης. Μία άλλη πρόταση, πέρα απ’ αυτήν της πολιτικής ένωσης για τον ευρωπαϊκό πυρήνα της ζώνης του ευρώ, δεν θα ήταν ρεαλιστική.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό;

Η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση οφείλει να σταματήσει να ασκεί μια πολιτική συγχύσεων χωρίς προοπτικές και να θέσει σε εφαρμογή τη διαδικασία τροποποίησης των Συνθηκών. Μια διορατική κυβέρνηση, την οποία δυστυχώς δεν έχουμε, θα παραδεχόταν ότι μόνο μέσω μιας κοινής πολιτικής μπορεί και πάλι να σταθεί στα πόδια της η Ευρώπη. Η Γερμανία και τα άλλα λεγόμενα «κράτη-μέλη» θα έπρεπε στην περίπτωση αυτή, έναντι του μακροπρόθεσμου ιδίου συμφέροντός τους, να δεχθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα αναδιανεμητικά αποτελέσματα εις βάρος τους. Εάν η Γερμανία μπορούσε να ηγηθεί μιας τέτοιας προσπάθειας «αλληλεγγύης», η κοινή γνώμη των περισσότερων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται ότι θα ανταποκρινόταν θετικά στον απαιτούμενο περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας. Όταν όλα τα υπέρ και τα κατά τεθούν επί τάπητος, είμαι βέβαιος ότι θα προκύψουν καθαρά και ευκρινή αποτελέσματα. Ακόμη και οι αναστολές του βαθιά ριζωμένου γαλλικού εθνορεπουμπλικανισμού πιθανότατα να ξεπεραστούν μπροστά τις οικονομικές πιέσεις.

Και εάν η Βρετανία και κάποιες άλλες χώρες έθεταν βέτο σε κάτι τέτοιο;

Στον βαθμό που στην ευρωζώνη υφίσταται πολιτική βούληση για «περισσότερη Ευρώπη», ακόμη και στην πιο ακραία περίπτωση, θα μπορούσαμε να παρακάμψουμε τα νομικά εμπόδια

οι οποίες πρέπει να γίνουν και να αντιμετωπισθούν από τους ίδιους τους Έλληνες. Η πολιτική κρίση επιταχύνεται εάν δεν αναρωτηθεί κάποιος πρώτα πού κάνει ο ίδιος λάθη, χωρίς να τα φορτώνει στους άλλους. Από την άλλη, μια δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν το σύνολο του πληθυσμού έχει την αίσθηση ότι κηδεμονεύεται από μια τρόικα, η οποία δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «μεταφράζει» τις προσταγές των τραπεζών και των χρηματαγορών, σε μέτρα λιτότητα και πακέτα διάσωσης. Με αυτό τον τρόπο οι Έλληνες πολίτες δεν θα κερδίσουν τη δημοκρατική αυτοσυνειδησία τους, την οποία χρειάζονται για να αντισταθούν στην κατάρρευση του πολιτικού πολιτισμού τους. Απαιτείται οξυδερκής ευρωπαϊκή ατζέντα διαχείρισης της κρίσης. Κάτι τέτοιο θα δώσει και στους Έλληνες μελλοντικές προοπτικές, καθώς και την αίσθηση ότι αντιμετωπίζονται με σεβασμό, ως συμπολίτες, από τους αλληλέγγυους πολίτες των άλλων χωρών-μελών.

Πριν από λίγες μέρες είδαμε τις αποκαλύψεις, σύμφωνα με τις οποίες η αμερικανική μυστική υπηρεσία NSA έχει ευρεία πρόσβαση στο Ίντερνερ: στο «ιστορικό» των επισκέψεων, στο περιεχόμενο των e-mail, στη μεταφορά δεδομένων και στις «ζωντανές συζητήσεις» μεταξύ χρηστών. Ζούμε ήδη σε μια ογουολιανή κοινωνία καθολικής επιτήρησης και παρακολούθησης;

Ανήκω σε μια γενιά που θυμάται ακόμη ότι η αντιαμερικανική στάση, τουλάχιστον σε εμάς στη Γερμανία, συνδέεται με τα χειρότερα πολιτικά κινήματα και τα πιο έντονα αισθήματα μνησικακίας. Αποδίδω τη συμπεριφορά της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ στην ιδιαίτερη συγκυρία και στο μοιραία πολιτικό κλίμα που διαμορφώθηκε στις ΗΠΑ μετά την επίθεση της 11^ης Σεπτεμβρίου. Ο τότε πρόεδρος Τζόρτζ Γ. Μπους και οι σκληροπυρηνικοί του επιτελείου του βασίστηκαν στην υστερία ενός πληγωμένου έθνους, όχι μόνο να διεξάγουν έναν πόλεμο αντίθετο προς το διεθνές δίκαιο, αλλά και για να συντάξουν τον προβληματικό νόμο «Patriotic Act». Για τη νομοθεσία αυτή υπάρχει πάντοτε η υποψία ότι παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα των αμερικανών πολιτών. Υποθέτω ότι, βάσει αυτής της νομοθεσίας, η αμερικανική Υπηρεσία Ασφαλείας έχασε εντελώς τον μπούσουλα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Κάτι τέτοιο μπορεί να διορθωθεί μόνο στις ιδέες των ΗΠΑ. Και εμείς τολμάμε να ασκούμε ανοιχτά την κριτική μας.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών